Habroo
OPDOn Hattuudha…
A COMMENTAY ON THE TRANSFORMATION
“FROM NOW ON, THE FATE OF THE ARMED WABO
IS IN THE HANDS OF THE OROMOO PUBLIC AND ABBAA GADAA.
OLF LEADERSHIP SHALL NOT BE HELD ACCOUNTABLE FOR HOW
THE FUTURE OF WBO SHALL BE DECIDED AND IMPLEMENTED”.
OBBO DAWUD IBSAA
This statement by the Chairman of OLF , in my opinion, is the most brilliant and probably the shrewdest political maneuver the OLF leadership has ever made since its inception. the declaration effectively transformed the OLF armed wing-WABO or Waraana Adda Bilisumma Oromo into WBO- Waraana Bilisummaa Oromo.(WABO IS AN ARMED WING OF OLF POLITICAL FACTION AND WBO IS A LIBERATION ARMY OF THE OROMO NATION AT LARGE.) This is the fulfillment of the pledge he made to millions of Oromo public on the occasion of the welcome ceremony at “Mesqel Square”. This declaration defied the established perceptions about OLF and caught many off guard. Obbo Dawud hit 9 birds with one stone:
1) The declaration set the OLF leadership free from the precarious dilemma of taking a stand on OLA disarmament. The obvious dilemma is that the leadership would alienate a significant number of WBO fighters and concerned Oromo nationalists if it dares to order the armed groups across Oromia to disarm and encamp. On the other hand, The OLF leadership’s endorsement of an armed resistance would trigger a direct confrontation with the Government. It can be interpreted by the ruling elite as a serious breach of its agreements with OLF as the condition for the group’s official return to the country. The declaration technically shifted the burden of solving the dilemma to the Oromo public and the “Abbaa Gadaa”s. Sadly, it seems this “bird” slipped through Dawud’s fingers: he unwisely yielded to pressures from multiple corners to “bless” the official launching of the disarmament process which is one of the dirtiest conspiracies ever plotted against the Oromo national struggle. He could have resisted attending the gathering on the grounds that he has already officially relinquished his presumed authority on the fate of WABO.
2) The declaration, at least theoretically, liberated WBO from its organizational accountability to the ABO leadership and set it free to independently decide on its destiny. Henceforth, its accountability shifted to the Oromo public and “the Abbaa Gadaas”. One lingering question, however, is Do the current “Abbaa Gadaas” have authentic mandates to make decisions on behalf of the Oromo public? Does the Gadaa as an institution have a legitimate AUTHORITY to enforce its decisions or are the current Abbaa Gadaas “ordained” OPDO henchmen under instructions to advance Government agenda?? The already shaky credibility of the toothless “Abbaa Gadaas” sunk even deeper when the Government denied them a permission to visit the very WBO returnees they promised to watch and coach after submission.
3) The declaration, presumably, denied OPDO/EPRDF the moral grounds to pressure the OLF leadership to FORCE WABO- which now turned into WBO- to lay down its arms and willfully flock to the slaughter camps. The Government was forced to divert its attention to lying to the Oromo public and exerting pressure on the “reconciliation Committee” through its paid moles planted in the committee as “technical” members. Lately, it seems the Government stepped over this hurdle and managed to extract an “order” from the chairman himself for WBO to disarm. This “bird” also managed to escape.
4 The declaration is an official recognition that WBO is the epitome of the legitimate Oromo national liberation struggle embraced and nurtured by the Oromo public. This spirit of the public ownership of the armed Oromo groups is strongly reflected on the “araaraa” gathering held in Finfinne although there also were some elements who tried to portray the heroic army as aimless bandits marauding across Oromia with intents of intimidating and robbing its own people.
5) The declaration pulled the rug from under the feet of those who love to hate ABO including from those other Oromo political factions currently entrenched in Finfinnee. It remotely defused time bombs of varying sizes OPDO, G-7, Oromo political groups, and other hostile elements hid under their armpits to throw at ABO leadership at times deemed most appropriate to inflict maximum damage. pertaining to the other Oromo political factions, each may claim strategic or tactical differences that distinguish it from the rest but, nowadays, the single most important common factor that binds them together is their passionate hostility towards the OLF group led by Obbo Dawud. They seem more eager to see the demise of OLF and its armed wing even more than the enemy currently waging an undeclared war against Oromummaa. OLF as an organization is far from perfection and Dawud as a person is not infallible. No doubt, countless unforgivable damages have been committed over the years by the OLF leadership at different times under different circumstances against the interests and core values of the Oromo liberation movement. Most of such ugly and heinous crimes are buried deep in many Oromo hearts and conscience. they are jealously guarded from exposure to the Oromo public knowledge not out of respect or sympathy for the traitors but mainly because it was erroneously believed that such exposures would ultimately hurt the movement by stirring huge storms among the supporters of the movement. In hindsight, this reasoning is flawed because the overall damage inflicted on the movement and the ultimate disunity as the consequence of Oromo public tolerance towards the internal traitors has probably costed the Oromo cause much more than the feared damage the timely exposures of their sinister sabotages could have caused. Thus, the overall weaknesses and splits within the Oromo movement can’t be totally blamed on internal traitors alone. The inaction of the members and that of the passive on-lookers have significantly contributed to the collective organizational disaster we now encounter. Today, the same traitors and internal enemies work with Neo-Neftenyas and embolden OPDO to dismantle the Oromo movement. The hidden filth shall one day see the day light and justice shall eventually prevail. However, at this critical juncture in the history of the struggle when the fate of the Oromo nation is on a delicate balance, the issue at hand is not lamenting about past blunders we can’t mend. The challenging critical issue is how to focus on the future and march forward hand-in-hands towards the ultimate goal of the struggle so many have sacrificed for so long. From What we witness these days, the overall mood of these Oromo factions doesn’t seem to reflect this wisdom of weighing the dangers confronting Oromumma against their passionate hatred for ABO. These seemingly independent offshoots of the Oromo national movement rushed back home not so much to advance their political agenda as to settle their accumulated bitterness towards ABO by destroying the armed national struggle in close collaboration with the captive surrogates on power. It seems they hate OLF and WBO much more than they love Oromummaa. These groups shamelessly chose silence when so much state terrorism against the Oromo is being waged by the regime under their close watch perhaps because their mouth and conscience are zipped by the free food and lodging they get from OPDO. In the process of their unworthy pursuits to cripple their targeted foe, some, in fact, seem to have destroyed in a matter of few weeks whatever degree of credibility they built over the years. The declaration literally left them in the cold in that they are now confronted with a choice between supporting WBO as the ultimate hope upon which the future of Oromummaa depends or rallying behind the enemy force which is currently engaged in open acts of genocide against the Oromo nation. Thus far, their choice seems crystal clear.
6) The declaration re-ignited the decades old debate as to whether armed struggle is the detrimental component of Oromo national liberation movement or a peaceful struggle for the democratization of Ethiopia is the more viable option. This is the single most critical strategic issue that defines the rift between the pro-independence Oromo nationalist camp and the “Ethiopianist” Oromo camp that envisions a democratic Ethiopia in which all nations and nationalities hug each other and live in harmony under one flag. If Obbo Dawud”s last plea to WBO to disarm and capitulate to the enemy amounts to a retraction of his previous declaration and is understood as a renouncement of the need for armed struggle, that would, in effect, mean that at least some in the ABO leadership join their former adversaries as an “Ethiopianist” entity. IF- and it is only “IF”- that is the case, the Oromo national movement is destined to undergo some painful processes of reconfigurations and profound re-alignments. Ultimately, ABO as a political group shall inevitably split into those who want to capitulate to and blend with hostile forces who vehemently oppose Oromo self determination in favor of “Ethiopiawinet” and those who remain loyal to the liberation of Oromia and join hands with WBO and non-ABO nationalist elements to form a larger and stronger movement. There already are flashing signals hinting at such a split within the OLF leadership. It seems there is no room for ambiguity: those who fall for the treacheries of the Amhara-dominated OPDO and believe any degree of Oromo liberation is attainable through peaceful means will eventually merge with OPDO and swim against the tides. Those who believe current conditions are not ripe for a peaceful struggle and wish to stand with a WBO will consolidate their camp and intensify the struggle at whatever costs. The third convenient option, of course, is opportunism in its varying manifestations.
7) The declaration may have been intended to absolve OLF leadership from historical accountability in the events that OPDO lulls WBO into submission and annihilates it. Obbo Dawud seems to have learned his lessons from the short-sighted and naive decision in 1991 by Lenco in consultation with Meles and Esaias to encamp WABO which resulted in the massacre of tens of thousands of gallant Oromo fighters and the dispersal of hundreds of thousands of Oromo nationals as refugees.
8) The declaration snatched WBO away from the radar of ABO with all its merits and follies and rendered it with an opportunity to be owned and embraced by the members of the much larger Oromo nationalist community irrespective of their past affiliations. It elevated WBO to a new height that transcends artificial barriers based on region, religion, past political group affiliations, and other divides which weakened the movement so far. It uplifted Oromo self-awareness, enhanced national self-confidence and shed more light on the depth and width of OROMUMMAA.
9) The declaration silenced the foul-mouthed FB vigilantes who love to demonize ABO as a group, Wallaggaa as a region, and Dawud as a person. By cutting the umbilical cord between ABO and WABO, the declaration denied the hooligan kids hired by OPDO and monitored by the ATM the easy targets they love to tarnish. They now have to either revise their strategy of assaulting the nationalist camp per se, or invent a new target.
Evidently, these “birds” hit by Dawud are not necessarily dead-some are in limbo. Some more “birds” may have eluded my attention. Whatever the outcome is, the very maneuver Dawud dared to venture, in itself, is a welcome gesture that reflected a symbolic departure from the familiar habits of OLF decision making process.
One interesting question is what would WBO do if ABO reneges on its decision and attempts to fold WBO back to WABO?? What if ABO decides to disclaim armed struggle as a strategy and formally join OPDO?? (i am aware OLF renounced armed struggle in exchange for a license to legally go back home and I have keenly followed up on what transpired since).
Other seemingly unrelated few questions:
a) The Fifinnee question is the hottest current issue that is boiling emotion among the Oromo and the Neo-nefxenya camps. Is it a genuine Oromo national flare-up or is it being deliberately harped by some interest groups with the hidden intents (1) to cover up OPDO agents’ FAILURE to encamp WBO (2)to draw public attention away from the intense OPDO preparation for all-out war against the Oromo, and (3) to engage Qeerroo/Qarree on old and PATIAL demands of the Oromo to buy time for the Neo-Neftenyaas to refine their grand project of owning Finfinnee??
b) What exactly is Jawar up to? What is his hidden ultimate personal agenda and how do the unpredictable sharp twists in the courses he takes fit into this jealously guarded grand agenda?
c) Is it fair to suspect, as I do, that the danger the Amhara movement poses to Oromummaa is much more deadly than most of us are willing to admit? How many of us recognize that the tentacles of the Grand Amhara Movement is larger than we think and is deepening its roots in Oromia by enlisting the overt and covert supports of the flourishing underground Neftenya secret groups, core undercover Neftenyaa elements in OPDO, remnants of the defunct EPRP now regrouped as G-7, the Prime Minister’s Office, and Oromo traitors who, wittingly or unwittingly serve Amhara interests in the name of “Ethiopiawinet”?? The list of questions that are easier to ask than to answer are too numerous to narrate here.
WHAT NEXT? There seems to be a strong consensus among the Oromo nationalist camp that WBO should be rendered all-round support to help it defeat the concerted war of extermination OPDO is waging against it in close collaboration with Neo-nefxanya forces. What meaningful role can the Oromo in Diaspora play under the circumstances? I will address this question in a very near future.
BALAA KEESA JIRRU KANA’RRAA WAL HABARAARRU!!!
DHAAMSA OROMUMMAA ILMAAN OROMOO HUNDAAF
Berhanu Hundee
Yoo dubbii tuffannee kan laallu ta’e malee, haalli yeroo ammaa sabni Oromoo keessa jiru kan nuti yaadnu caalaa walxaxaa fi hedduu yaaddessaa dhas yoon jedhe dhara waan ta’u natti hin fakkaatu. Balaa namatti deemaa jirus alaalatti arguu danda’uun barbaachisaa dha. Kun sodaa osoo hin taane, akka wal yaadachiisnuu fi wal hubachiisnuufi.
Akkuma beekamu, rakkoolee nu keessa jirutti dabalamee diinotni keenya keessumaayyuu warri sirna duriitti nu deebisuuf halkanii guyyaa ciminaan hojjechaa jiran waraana nurratti labsaa jiru. Waraana yoon jedhu qawwee qabachuu qofaa miti. Kunis waan itti aanee dhufuuf deemu ta’a. Humnootni kun yoomiyyuu caalaa wal gurmeessaa fi wal ijaaraa olola cimaa nurratti bananii jiru. Ololli kun immoo jabaatee garamitti akka deemaa jiru hubataatu arga. Dubbii tuffachuun nurra hin jiru. Diina kee tuffannaan injifatamuuf ofqopheessite jechuu dha.
Hunda caalaa dhimmi Finfinnee gara lamaaniinuu (gara keenyaa fi gara diinota keenyaatiin) dhimma du’aa fi jireenyaa akka ta’e waan hin haalamnee dha. Finfinneen qaama fi dabrees handuura Oromiyaa, qabeenya saba Oromoo waan taateef, dhimmi kun nuuf hunda caalaa murteessaa dha. Isaanis dhumanii lafa kanarraa dhabamu malee, Finfinneen qaama fi haadha ishii Oromiyaa jala akka galtu hin barbaadan. Kun garamitti akka nu oofu hubachuun waan nama rakkisu natti hin fakkaatu.
Karaa biraatiin immoo, rakkooleen keessa keenya jiranis furmaata hin arganne. Waayeen WBO hedduu rakkisaa qofaa osoo hin taane yaaddessaas ta’ee jira. WBO mooraatti galachanii waan godhaa jiran hubatamaa jira. Jaarmaaya ODP(OPDO) keessa namootni Oromoo ta’anii garuu diinaaf hojjechaa jiran ifatti saaxilamaa jiru. Ammallee humni meeqa dhaaba kana keessa dhokatanii diina tajaajilaa akka jiran wanti sirriitti beekamu hin jiru. Jaarmayootni Oromoo tokko tokkos kan biyya alaatii galan ofdanda’anii hojjechuu fi uummata keenya ijaaruu fi sochoosuu (mobilize godhuu) dhiisanii bobaa ODP jala galanii waan taa’an fakkaatu. ODPn Qeerroos gara gara hiruuf, kaan ofittiqabuuf yaalaa akka jirtu dagatamuu hin qabu. Rakkooleen akkanaa walitti dabalamanii haala keenya rakkisaa fi walxaxaa taasisanii jiru.
Rakkoon Oromoo hunda caalaa kan hammaatu waan diinotni keenya nu keessa seenanii; namootuma keenyatti fayyadamanii qabsoo cimaa nurratti godhaniifi. Humnaan nu caalanii osoo hin taane, tooftaa fi tarsiimoo adda addaatti fayyadamuudhaan Oromoo Oromoorratti kakakaasuu dha; Oromoo Oromoodhaan ajjeesuu dha; Oromoo walirratti duulchisanii qabsoo bilisummaa keenyaa kana sakaaluu dha. Kana godhuun isaaniif hedduu salphaa (simple) dha. Maaliif yoo jedhame, Oromootni kallattiidhaanis ta’ee al-kallattiidhaan fedhii Habashootaa guutuuf hojjetan hedduu waan ta’aniifi. Warra akkanatti fedhii saba ykn uummata Oromoo bal’aa (Oromo National Interest) guuttuf hojjechuu dhiisanii Habashootaaf tumsa ta’an, gareelee adda addaatti hiruun ni danda’ama. Gareelee kana keessaa isaan gurguddoon akka armaan gadii ti:
- Warra Oromoo fi saba biraarraa dhalatanii fi rakkoo eenyummaa (identity crises) qaban
- Warra karaa fuudhaa fi heerumsaatiin akkasumsa karaa amaniitii fi hawaasummaatiin Habashoota wajjin walittihidhannaa qaban
- Warra of ta’uu hin danda’ini fi ayidoolojii adda addaatiin qabamanii fedhii saba Oromootiif dantaa hin qabne
- Warra fedhii dhuunfaatiif malee kan saba Oromootiif hin cinqamne, warra Sabboonummaan Oromoo isaan keessa hin jirre
Egaa, kun rakkoolee keessa keenyaatiif bu’ura cimaa dha. Isaan kanatu meeshaa diinaa ta’anii qabsoo keenyas sakaalaa jiru jedheen amana. Dhugaan kun dagatamuu hin qabu. Rakkoolee jiran ergan tuttuqe booda, MAAL GODHUU QABAN? Gaafii kana fi deebii ani isaaf kennuu yaalutu gara mata-duree barreeffama kanaatti nu geessa (Dhaamsa Oromummaa). Rakkooleen mooraa QBO keessa jiran dhugumatti baay’ee ciccimoo waan ta’aniif, akka heerragaatti Foormulaan isaa kana jedhanii lafa kaa’uun nama rakkisa. Haa ta’u malee, yaada tokko tokko akka furmaataatti dhaamsa dabarsuun barbaada.
- Mooraa Oromoo qulqulleessaa deemuun hoji-manee isa duraa waan ta’eef, kana godhuun dirqama ta’a. Kanaafuu keessa keenya qulqulleessuuf gantuu fi galtuu akkasumsa ayyaanlaallattuu addaan baasnee beekuu qaban
- Sabboontotni Oromoo, olola diinaarraa madduuf xiyyeeffannaa kennuudhaan amnatiidhaan, naannoodhaan, gandaan akkasumsa ilaalcha siyaasaatiin walqoqqooduu dhiisuu. Wanti waloon qabnu OROMUMMAA waan ta’eef, Oromummaan waa hundaa dursuu qaba
- Jaalatamus jibbamus, ABOn akka kaayyoo isaatti jaarmayaa onnee fi sammuu uummta Oromoo bal’aa keessa jiru waan ta’eef, har’a gareelee adda addaatti caccabuu isaa laaluu fi sababa kanaan xiqqeessuu dhiisnee, jaarmayaa kana haa kunuunfannu
- Jaarmayoota Oromoo xiqaatanis guddatanis, jabaatanis laafanis, kan dhugumatti fedhii uummata Oromootiif hojjetan kabajuu fi jajjabeessuu qabna. Haa ta’u malee, kan kaayyoo diinaa qabatanii ka’ani fi har’allee isa kana dhugoomsuuf hojjetan addaan baafachuun barbaachisaa dha
- WBOn kan lubbuu isaa takka yoo baate hin deebine kana dhabuuf kutatee manaa bahee fi bosonatti gale bashannanaaf osoo hin taane dhimma hunda keenyaatiif jedhaa waan ta’eef, kabaja guddaa isaaf kennuun dirqama Oromummaa ti. Karaa danda’amu hundaan isa bira dhaabbachuunis akkasuma dirqama ilma Oromoo ti jedheen amana.
- Seera fi heera biyyattii amma lafa jirutti ni fayyadamana yoo jenne, sirna Federaalaa fi dhimma Finfinneerratti haal-dureen akka hin jiraatne ilmaan Oromoo sagalee tokko dubbachuu fi kanaafis ciminaan hojjechuun barbaachisaa dha.
- Keessumaayyuu dhimma Finfinnee laalchisee Habashootni albee nuti qarachaa waan jiraniif, karaa danda’amu hundaanuu dura dhaabbachuuf Ilmaan Oromoo bakka jiran hundaa wal yaamuu fi waltumsuun dirqama ta’a. Finfinneerratti haal-dureen takka hin jiru.
- Dhumarratti, rakkoolee fi garaagarummaa keenya akkauma jiranitti kabajaa fi waliif obsaa, garuu diinarratti Ilmaan Oromoo wal bira dhaabbachuun badiirraa ofbaraaruu waan ta’eef, kanaaf jennee, wal jaalachuun, wal obsuun, walkabjuun, waliif nahuun, yeroo rakkoo walbira dhaabbachuun dirqama dhalootaa ti. Oromoon wal malee akka hin qabne fi alagaa hin abdanne hubatamuu qaba.
FILMAATA ITOOPHIYAA KAN BARA 2020: OROMOON ITTIQOPHAA’EE JIRAA?
Berhanu Hundee tiin
Guutumaa guutuutti jijjiiramni argame jedhamuu baatus, biyya Itoophpiyaa jedhamtu tana keessatt, ji’oota muraasaaf qilleensi jijjiiramaa mul’achaa ture. Haa ta’u malee, qilleensi kun rakkoolee biyya tanaatiin amma waan xuraa’aa (polluted ta’aa) jiru fakkaata. Asirratti gaafiilee gurguddoo lama kaasuun barbaachisaa dha. Inni tokko, Maaliif guutumaa guututti jijjiiramni argame jedhamuu hin dandeenye? yoo ta’u, inni lammataa Qilleensi jijjiiramaa kun akkamitti xuraa’aa jira? kan jedhuu dha. Gaafiilee kanaaf deebii osoo hin kennin dura waan bu’ura ta’e tokko laaluu fi hubachuun dirqama ta’a. Jaalatamus jibbamus, fudhatamus dhiifamus, amanamus amanamuu baatus, jijjiiramni kun wareegama ulfaataa uummatni Oromoo ittikaffaleen aragme. Qabsoo hadhaawaan uummatni Oromoo hanga har’aatti godhaa ture fi jiru akkuma jirutti ta’ee; lubbulle Ilmaan Oromoo kuma shanii ol ittdhabametu jijjiirama kana fide. Kun dhugaa Addunyaan beektuu dha. Gabaabumatti, Oromootu Wayyaanee jilbiiffachiise injifannoo kana fide.
Gara gaafiilee ka’aniitti deebi’uuf, abbaan qabsichaa fi injifannoo uummata Oromoo ta’ee osoo jiruu, Oromoodhaaf garuu guutumaa guutuutti jijjiiramni ykn bu’aan argame jechuu hin danda’amu. Gaafiileen uummatni keenya keessumaayyuu kan Qeerroon Oromoo gaafachaa turan tokkollee hanga ammaatti deebii hin arganne. Bu’aa argachuun hafee, uummatni keenya nagaan bahee galuu fi nagaan jiraachuu hin dandeenye. Uummatni Oromoo lakkoofsi miliyoona gahu qabeenya fi qayee isaaniirraa kan buqqa’an erga jijjiiramni kun mul’achuu calqabee as ture. Namootni uummata kana keessaa bahan taayitaa olaanaa argatanii biyya tana bulchaa haa jiran malee, dararamni uummata Oromoo har’as bulchinsa isaanii jalattis hin dhaabbanne. Uummatni keenya hidhamaa, ajjeefamaa; dubartootni keenya har’as haala sukkaneessaa ta’een gudeedamaa jiru. Eessaree jijjiiramni argame? Waanuma Wayyaanee jalatti ta’aa turetu hara’as ta’aa jiraa mitii?
Dhimmoota muraasa ta’an tokko tokko akka fakkeenyaatti kaasuuf, gaafiin Afaan Oromoo Afaan Federaalaa akka ta’u fi dhimmi Finfinnee deebii argachuu hin dandeenye. Waayeen Finfinnee siriidhaa dhimma baay’ee rakkisaa fi sodaachisaallee ta’aa jira. Finfinneen qabeenya Oromoo fi qama Oromiyaa waan taateef, gaafiin Finfinnee gaafii du’aa fi jireenyaa ti. Diinoota keenyafis akkasuma. Du’anii lafa kanarraa dhabamu malee, Finfinneen Oromiyaa jala akka galtu fi abbaabiyyummaan Oromoo akka mirkanaa’u hin barbaadan. Haalli kun immoo garamitti deemaa akka jiru hubachuun rakkissa hin ta’u. Warri Finfinneen kan keenya jedhan, gaafii kana kaasuu qofaa osoo hin ta’in Qeerroo isaan bilisoomsellee akka diina tokkoffaatti laalaa jiru. Waraana nurratti labsaa jiru; albee nutti qarachaa jiru. Jijjiiramni argame jedhamu kun tarii isaaniif argamee ta’uu mala. Isaantu bilisoome malee, Oromoo fi Oromiyaan hin bilisoomne.
Diinotni QBO, keessumaayyuu warri sirna durii dulloomaa fi tortoraa sana deebisanii uummatarratti fe’uu barbaadan, gaafii Finfinnee qofa kaasaa hin jiran. Sirna Federaalisimii kan amma jiru kana diiguu barbaadu. Qeerroo jijjiirama kana fide fi warra karaa kanaan taayitaatti dhufan hundaa, balaaleffachaa; walumaagalatti uummata Oromoorratti duula labsaa jiru. Jijjiirama wareegama Ilmaan Oromootiin dhufe kana akka hin ceene godhaa jiru. Isa kanatu gaafii lammataa armaan olitti ka’etti nama geessa. Humnoota kanatu qilleensa jijjiiramaa xureessaa jiru jechuu dha. Humnootni kun Afaaniin wacuu qofaa osoo hin taane, lafa jalaan karaa danda’amu hundaan wal ijaaraa fi human isaanii cimsaa jiru. Filmaata dhufuuf deemu kana yoo xinnaatee xinnaate Finfinnee keessatti akka injifachuuf deeman dhaadachaa jiru. Oromoon garuu dubbii tana waan tuffate fakkaata. Diina ofii tuffachuun sirrii miti; injifatamuutti nama geessuu danda’a.
Egaa, erga kun hunduu jedhame booda, gara gaafii mata dureetti deebi’uuf, filmaata qofaa osoo hin taane; waanuma nutti deemaa jiruuf Oromon qophaa’ee jiraa? Ana natti hin fakkaatu. Maaltu shakkii kanatti akka na geese ibsuun yaala. Sababni inni guddaan rakkoolee nu keessa jiran hiikkachuu dadhabuu keenya. Diinota alaa qofaa osoo hin taane, diinota keessaatiin sakaalamuu keenya. Diinotni keessaa immoo dhalootuma Oromoo ti. Warruma dhiiga Oromoo ofkeessaa qabanii fi fedhii biyyoolessaa Oromootiif dantaa hin qabnee dha. Warri quuqama uummta Oromoo qabanis waliigalanii wajjin hojjechuu fi tumsa waliif ta’uuf waan carraaqan hin fakkaatu. Taa’aniituma quba walittiqabuu filatu malee, akkamitti humna Oromoo cimsinee diina keenya fuuldura dhaabbanna waan jedhurratti hojjechaa hin jiran. Dhukkubni gandaan, naannoodhaan, amantii fi ilaacha siyaasaatiin walqoqqoodu sun har’allee hin jijjiiramne. Akkuma ittifufetti jira.
ABO fi DhDUO (PDO) jidduu lolli calqabame dhaabbachuu hin dandeenye. WBO mooraatti galchaatii nagaa buusaa jechaa gara biraatiin shirri hojjetamaa jira. Jaarmayootni Oromoo bioyya alaatii galanis bobaa PDO (DhDUO) jala seenanii taa’aa jiru. ABO laaffisuuf shirri adda addaa hojjetamaa jira. ABOnuu mataan isaa soca’aa waan jiru hin fakkaatu. Akka dhiibbaan isaanirra jiru naaf galullee, gadi bahanii rakkoolee isaan qunname uummatatti himaa hin jiran. Silaa uummatnuu ni beeka jedhanii waan callisan fakkaata. DhDUO keessa namoota ykn gareelee muraasa ta’antu jijjiirama kana barbaadu malee warri hafan dhaaba kana keessa dhokatanii OPDO dur sanatti deebisuuf ciminaan hojjechaa waan jiran fakkaata. Rakkooleen keessa keenyaa baay’ee walxaxaa fi kana birallee dabree yaaddessaa ta’aa jira. Diinotni keenya immoo haala kana hubatanii carraa kanatti fayyadamaa jiru. Qaawwa argatan hundatti fayyadamuudhaan nu keessa seenanii addaan nu hiruu yaalu. Isa kana milkeessuuf waarra meeshaa isaaniif ta’u argachuun isaan hin rakkisu.
Haalli uummatni keenya keessa jiru fi sadarkaa qabsoon Oromoo irra jirtru kan nuti yaadnu caalaa rakkisaa fi hedduu yaaddessaa dha yoon jedhe dubbii oo’isuu hin ta’u; kun dharas miti; waanuma lafarratti argamuu dha. Haala kana keesatti bakkee qophiiin hin godhamin keessatti filmaata akkamiitu godhamuuf deema? Filmaata kana eenyutu injifachuu danda’a? Osoo Oromoon rakkoolee keessa isaatiin xaxamee jiruu, diinni Oromiyaarrtti nu moo’achuuf qophaa’aa jira jechuu dhaa? Filmaatumti dhufuuf jiru kunuuyyuu akkamitti ta’uu danda’a? Bu’aa eenyuutiif jedhameeti godhama? Eenyutu carraa kanatti fayyadamuuf deema? Seenaa biyya tanaa keessatti yeroo hunda qaama hin beekamne fi humna hin eegamnetu aangootti dhufaa ture. Ammas carraa akkasiitu uumamuuf deema jechuu dhaa? Oromoon afaanumaan waayee filmaataa haasa’aa jira moo dhugumatti kanaaf ofqopheessee jira? Ittiqophaayee jira moo carraan kunis kan alagaa fi diinaa ta’uuf deemaa?? Waaqayyo/Rabbi haa beeku!! Hubannaa nuuf haa kennu!!
Gareen maqaa qabsootiin biyya alaatti wal kolaasaa baate, haarayatti duula walirratti banaa jiru
Dhakaa bu’uuraa haqaan kaa’ame haqanii balleessuun waan hin malleedha.
Ebla 4/2019 Sabbataa
Murna dulloomee shiraan haaromee qabsoo oromoo jallisuuf deemu kaayyoon jaallan wareegamanii isaan hin dhiisu.
Ji’a bitootessaa gaafa 21 gamoo kaliisaa finfinneetti argamu keessatti Obbo Galaasaan HD Hayyu Duree ABO ofiin jechuun akka qopheesse ni yaadatama. ABOn ummatni beeku tokkicha isa Jaal #Daawud_Ibsaatiin durfanu kan waraana fi deeggartoota hedduu qabuudba.
Kun immoo ayyaan laallattuu fi fakkaattuu sagaagaltoota siyaasa waan hinaafsiseef carraa argatan hundatti ABO diiguuf ijibbaataa jiru. ABOn bara dhaaba tahe as bahee kaasee dadhabsiisuu yoo dandahan immoo balleessuuf shirri xaxamaa ture hedduudha. Yeroo ammaa kanas haalli itti deemamaa jiru kanuma. OPDOn erga ABO araaraan dahattee diiguuf saganteeffattee bubbuleera.
Innis maqaa koree araaraa jedhuun waraana hiikkachiisuu deeggartoota adamsuu fi waajjiraalee dhaabichaa cufuu erga hojii duraa godhattee bubbulteetti. Haa tahuu garuu kanaan milkaahuu waan hin dandeenyeef amma iimmoo jaarmiyaalee ABOrraa fofoxxuqan qabattee ummata oromoo burjaajeessuu akka filannootti qabttee deemaa jirtu walgahii Obbo galaasaan maqaa hayyi durummaa ABOtiin magaalaa sabbataatti taa’amuuf deemu kanarra baruun salphaadha.
Gochaa farrummaa duula diinummaa ABOrratti geggeeffamaa jiruu fi geggeeffamuuf deemu qeerroo,qarree fi ummatni keenya magaalaa sabbataa fi naannoo ishee akka shira kana fashalauun dirqama keessan tahe hubattanii walgahii kana fashaleessuuf dhiibbaa gochuun dandeessan hunda akka gootan jabeessinee dhaammanna!
Gadaan Gadaa Xumura Garbummaa!
Injifannoon Ummata Oromoof!
ODPn GAAFIIN OROMOO AKKA DEEBII ARGATU GODHUUF FEDHII FI HUMNA QABAA?
Berhanu Hundee tiin
Akkuma beekamu amma maqaa jijjiirratee ODP jedhamee as haa bahu malee OPDOn duraanii dantaa Wayyaanotaa eegsisuuf akkasumas kaayyoo isaanii milkeessuuf kan dhaabbate waan ta’eef, dhaaba Oromiyaa keessatti Wayyaanota bakka bu’u ta’ee hojjechaa ture malee dhaaba kaayyoo uummata Oromoo qabatee ijaaramee miti. Asirratti wanti hubatamuu qabu, sagantaan dhaaba kanaa, akka waraqaarratti barreeffametti, waan uummata Oromootiif tolu fakkaachuu mala. Hojiidhaan wanti lafarratti mul’achaa ture garuu dhabni kun meeshaa diinaa ta’ee uummata keenya miidhaa akka turee dha. Haa ta’u malee, dhiibbaa sochiin uummata Oromoo isaanirratti godheen, namootni Sabboonummaa Oromoo qaban dhaaba kana keessaa as bahu danda’anii jiru. Hoggantootni haaraan kun Sabboonummaa Oromoo haa leellisan malee dhugumatti fedhii biyyoolessaa Oromoo (Oromo National Interest) eegsisuuf hojjechaa jiruu? gaafiin jedhu mormisiisaa dha.
Akka waliigalatti, kaleessi kaleessa, kan dabre seenaaf haa taa’u; dhaabni kun hanga ofjijiire jedhee as bahetti deeggaramuu qaba yaadni jedhu ka’uu mala. Haa ta’u malee, gafiilee yaada kana wajjin walqabatanii ka’an: 1) Dhaabni kun dhugumatti jijjiiramee jiraa? 2) Maqaa qofaatu jijjiirame moo kaayyoon isaas qulqullaa’ee jira? 3) Namoota Oromoof quuqaman muraasa ta’antu as bahaa jiru moo dhaabni kun dhugumatti keessi isaa haaromee jira? 4) Dhaabni kun dhimma Oromootiif dursa kennee, gaafiileen Oromoo akka deebii argatan godhuuf fedhii fi humna qabaa? fi kkf laaluun barbaachisaa dha.
Dhaabni kun dhugumatti jijjiiramee jiraa?
Dhaabni tokko hoggansa haaraa waan filateef akkasumas maqaa moofaarraa gara haaraatti waan jijjiirrateef, jijjiiramni bu’uraa godhame jechuun hin danda’amu. Jijjiiramni jaarmayaa tokkoo kan madaalamu yoo kaayyon, sagantaan, mul’atni fi caasaan isaa guutumaa guutuutti haarome qofaa dha. OPDO yoo laalle garuu maqaa fi hoggansatu jijjiirame malee, sagantaan, kaayyoon akkasumas caasaan isaa jijjiiramu wanti agarsiisu hin jiru. Namootni Oromoof quuqaman dhaaba kana keessa jiraatanillee, akkasuma karaa faallaa ta’een kan fedhii fi dantaa dhuunfaatiif jedhanii diina ykn alagaa tajaajilan ammallee dhaaba kana keessa dhokatanii akka jiran ragaaleen adda addaa ni mul’isu. Namootni akkanaa kun immoo kallattiidhaanis ta’ee, al-kallattiidhaan waan fedhii saba Oromoo faallessu hojjechaa; iccitii dhaabichaallee diinatti beeksisaa akka jiran odeeffannoon gara garaa ni agarsiisu. Warra dhaaba kana keessatti karaa dhugaatiin hojjechuu barbaadanitti gufuu fi danqaraa ta’aa jiru jechuu dha. Kana birallee darbanii tokkummaa uummata Oromoo gaaga’aa jiru.
Gaafiileen Oromoo akka deebii argatan taasissuf dhaabni kun fedhii fi humnas qabaa?
Yeroo dhiibbaan sochii uummata Oromoo itti cimu fi akka hirriibarraa dammaqan isaan taasise sana, hooggantootni dhaaba kanaa haaraan Sabboonummaa Oromoo faarsuu qofaa osoo hin taane, gooftaan keenya uummata Oromoo ti jechaa akka turan ni yaadatama. Yeroo akkanatti haasa’an sana waanuma yeroo gabaabaa keessatti gaafii Oromoo deebisuuf kutatanii ka’an fakkaata ture. Wanti nama gaddisiisu garuu, erga dhiibbaa sana jalaa dandamatanii, afuura galfatan booda, hoognatooni dhaaba kanaa afaanuma Sabboonummaa Oromoo leellisaa turan sanaan deebi’anii “Itoophiyummaan Araada” jechuu jalqaban. Gaafiilee uummatni Oromoo kaasaa turan takkallee deebii hin arganne. Deebii argachuun hafee, siriidhaa uummatni Oromoo jumlaadhaan kan qayee fi qabeenya isaaniirraa buqqa’an erga jijjiiramni kun calqabee as waan ta’eef, jijjiirama dhaaba kanaa wajjin walqabatee, bu’aan uummatni Oromoo argate hin jiru.
Akka miseensa AWDUI fi dhaaba biyya bulchuu tokkoti dura biyya tasgabbeessuuf hojjechuun waanuma hubatamu qabuu dha. Haa ta’u malee, yeroo isaan Itoophiyaa fi dabrees Aafrikkaa Bahaa tasgabbeessuuf halkanii guyyaa dhama’aa jiranitti, uummatni Oromoo kan isaan maqaa isaa qabatanii siif dhaabbanna jedhan nagaa fi tasgabbii argachuu dadhabee, har’allee akkuma yeroo Wayyaanotaa sana rakkoo cimaa keessa jira. Karaa nagaa fi tasgabbiitiin wanti Oromoof fooyya’e hijn jiru yoo jedhame, dhara hin ta’u. Gaafiilee uummatni Oromoo kaasaa turan keessaa muraasa tokko akka fakkeenyaatti kaasuuf: Afaan Oromoo Afaan hojii Federaalaa haa ta’u; Dhimmi Finfinnee furmaata haa argatu fi kkf. osoo dafanii deebii argachuu qabanuu hanga har’aatti rarra’anii jiru. OPDOn isaan kana deebisuuf carraa argattee turte. Garuu carraa sanatti hin fayyadamne. Kanaaf, dhaabni kun fedhii fi/ykn humna hin qabu nama jiechisiisa.
Uummata Oromoo biratti deeggarsa akka argatu dhaabni kun maal godhuu qaba?
Dhugaa haa dubbannu yoo jedhame, hanga Oromiyaa bulchaa jirutti dhaabni kun deeggarsa uummata Oromoo argachuuf carraa qaba. Haa ta’u malee, deeggarsa argachuu yoo barbaade, dura keessa ofii qulqulleessee; caasaa isaa baddaadhaa hanga jalaatti haaromsee; jaarmayaa fedhii uummata bal’aa Oromootiif onneedhaan hojjetu ta’ee argamuu qaba. Yoo ayidoolojiidhuma dur san qabatee fi akkaatuma dur bare sanaan kan hojjetu ta’e, deeggarsa argachuun hafee, badii isaatiif bu’ura cimsaa deema. Jaarmayaan Oromoo kan fedhii biyyoolessaa Oromoo hin guutne kamuu booddeen ykn fulldurri isa dukkana. Dhugaan kun hubatamuu qaba. Keessa ofii qulqulleessuu yoo jedhamu kun waan baay’ee ofkeessaa qaba. Qabxiilee muraasa ta’an tokko tokko kaasuuf:
- Garaa-bultoota fi warra diina fi alagaa tajaajilan ofkeessaa miiccee fi cuunfee baasuu
- Adeemsa, tooftaa fi tarsiimoo shiraan xaxame kan Wayyaanota jalatti barame sana guutumaa guutuutti jijjiiruu
- Caasaa isaa keessa deebi’ee qorachuudhaan, baddaa kaasee hanga jalaatti jijjiiruu
- Warra taayitaa fi aangootti fayyadamanii tanaan dura uummata Oromoo miidhaa turan akka jiranitti caasaa bulchinsaa keessaa haquu
- Namni Oromoo hin taane tokko miseensa jaarmayaa kanaa ta’uuf mirgi isaa eeggamullee, garuu ulaagaalee inni guutuu qabu ifatti lafa kaa’uudhaan miseensa taasisuu; kan ulaagaalee hin guutne ofkeessaa baasuu
- Jaarmayoota Oromoo bobaa isaa jala galchee, hammatee taa’uu dhiisee, yoo barbaachisaa ta’e, walqixxummaadhaan akka waliin hojjetan godhuu
- Keessumaayyuu immoo addatti ABO waliin hariiroo cimaa uumuu; akkuma dur wal ilaalaa turan sanati diina wal godhachuu dhiisanii tumsa waliif ta’uudhaan, humni Oromoo akka cimu godhuu
- WBO laalchisee, shira hojjechuu dhiisee dhugaadhaan marii haqaa godhuudhaan furmaata egeree uummata Oromootiif ta’u ifaa ifatti lafa kaa’uu
- Gaafiileen uummata Oromoo deebii akka argatan haal-duree tokko malee ejjannoo ifa ta’e qabaachuu fi kanaafis ciminaan hojjechuu
- Oromiyaa keessatti hatattamaan nagaa fi tasgabbiin akka uumaman godhuudhaan; filmaatni dhugaa akka taasifamu jaarmayoota Oromoo wajjin ciminaan hojjechuu
Egaa, kan asitti tarreeffaman kun qabxiilee muraasa fi ijoo ta’anii dha malee, dhaabni kun dhugumatti dhaaba Oromoo bakka bu’u fi haqaan hojjetee, deeggarsa uummata bal’aa Oromoo argachuu yoo barbaade wanti irraa eegaman baay’ee dha. Yaa soogidda ofiif jedhii mi’aawi yookan dhagaa dha jedhanii achi si darbu.
Qabsoon Bilisummaa Oromoo eessaa ka’ee garamitti deemaa jira?
– MARSAA LAMMAFFAA – Kutaa Tokkoffaa –
Berhanu Hundee
Yaadachiisa:
Mata duree “Qabsoon Bilisummaa Oromoo Eessaa ka’ee garamitti deemaa jira?
– Qormaatota kaleessaa, kan har’aa fi kan boruu –“
jedhuun dhimmoota gara garaarratti barreeffamoota adda addaa kutaalee 24 dhiyeessee akkan ture ni yaadatama. Qabsoon Bilisummaa Oromoo (QBOn) eessaa ka’ee har’a sadarkaa maaliirra akka jiru hubachuun waan nama rakkisuu miti. Qabsoon kun bu’aa ba’ii meeqa keessa dabree, injifannoolee adda addaa galmeessee har’a gahullee, ammas gaafiileen Oromoo ciccimoo ta’an deebii hin arganne. Oromoon bilisoome jedhanii warri haasa’an hedduu dha. Haa ta’u malee, dhugaan lafarra jiru, akkuman tanaan dura barreessaa ture, Itoophiyaatu bilisoome malee Oromoo fi Oromiyaan hin bilisoomne. Hiikni bilisummaadhaaf kennamu akka abbaan hubatetti waan ta’uuf, mormisiisaa ta’uu mala. Bilisummaa dhugaarraa garuu ammallee baay’ee fagoo jirra. Karaa dheeraatu nu eeggatas.
Har’a humnootni farra-QBO ta’an keessas ta’ee ala heddoomaa fi cimaas jiru. Egereen Oromoo fi Oromiyaa waan ta’uuf deemu beekuun baay’ee rakkisaa dha. Injifannoolee QBOn hanga har’aatti galmeesseyyuu gaaga’ama keessa jiru yoo jedhame dhara hin ta’u. Gaafiin: Qabsoon Bilisummaa Oromoo Eessaa ka’ee garamitti deemaa jira? jedhu ammallee banaa waan ta’eef, dhimma kana laalchisee barreeffamoota adda addaa kutaalee adda addaa keessatti MARSAA LAMMAFFAAf dhiyeessuun barbaada. Na wajjin turaa, na hordofaa. Barreeffamoota hanga ammaatti dhiyaachaa turan argachuu warri barbaaddan bilisummaa.com fi Ayyaantuu.org seentanii argachuu ni dandeessu.
Seensa
Akkuma beekamu, sochiin uummata Oromoo addatti immoo kan Qeerroo Oromoo Wayyaanee harka micciiree olaantummaan ishii akka jijjiiramu taasise jira. Kuni immoo kan ilmaan Oromoo kumaatamaan ittiwareegaman waan ta’eef, injifannoo Oromoo ti yoo jedhame dhara hin ta’u. Haa ta’u malee, abbaa qabsoo fi injifannoo kan ta’e uummatni Oromoo jijjiirama kanarraa waan isaaf malu hin arganne. Hiidhamtootni siyaasaa hiikamuun, jaarmayootni biyya alaa turan gara biyyaatti deebi’uun akkasumas wantootni tokko tokko fooyya’uun waan sadarkaa biyyaatti (Itoophiyaatti) ta’an malee, addatti waan Oromoof godhamanii miti. Jijjiiramni kun Oromoo bilisoomse warri jedhan hedduu dha. Dhugaan lafarra jiru garuu kan biraa ti.
Jijjiiramni dhufee jira garuu Qabsoon Bilisummaa Oromoo galii isaa gahee?
Qabsoon bilisummaa Oromoo (QBOn) galii isaa gahuun hafee, yookaanis immoo akka namootni tokko tokko jedhan Oromoon bilisoomuun hafee, uummatni Oromoo biyya isaarratti nagaan bahee galuu hin dandeenyee bar! Mee haa yaadannu: Daangaarratti waraanni irratti banamee kan lubbuu isaanii dhaban dhiisneetuu, uummatni Oromoo kan lakkoofsi isaanii miliyoonatti shallagamu Naannoo Sumaaleerraa kan qayee fi qabeenya isaaniirraa buqqa’an; kan Beniishaanguulirraa buqqa’an; kan lolli irratti godhamee akka baala mukaa harca’aa jiran,…. kun hunduu erga jijjiiramni kun dhufee fi Oromootu biyya bulchaa jira jedhamee odeeffamuu calqabee asii mitii? Meerre ree bu’aa fi jijjiiramni bu’uraa kan uummata keenyaaf dhufe? Namootni Oromoo ta’an taayitaa olaanaa argataniif yookaanis jaarmayaan maqaa Oromoo qabu tokko bulchinsa biyyattii keessatti gahee olaanaa qabaateef, uummatni Oromoo bilisoome jedhamuu hin danda’u.
Haala Oromootu biyya bulchaa jira jedhamu keessatti Oromoon har’a kan dur caalaa miidhamaa akka jiru Waaqayyo/Rabbii fi kan argutu beeka. Jijjiiramni kun kan bu’aa buusaa jiru caalaatti warra farra QBO ta’aniif akka ta’e hubatamaa jira. Yeroo Muummichi Ministeerotaa (MM) Oromoo keessaa bahe, bakkee deemu hundatti Mootota durii faarsutti; Ilmi Oromoo Prezidaantii MNO ta’ee bulchaa jiru “Itoophiyummaan Araada” jedhee biyyattii tana dhaadhessaa jirutti, bu’aan argame yoo jiraate warroota farra-QBO ta’an keessumaayyuu immoo warri sirna Federaalisimii amma jira kanaayyuu dhabamsiisanii, sirna durii dulloomaa sana deebisuu barbaadan hedduu onnachiisee, hamilees ittihoree jira. Kanaaf mataarratti nu fincaa’uu barbaadu. Tuffii fi jibba Oromoof qaban ifaa ifatti daangaa tokko malee agarsiisaa jiru. Olola qofaa miti, of ijaaraa fi humna isaanii cimsaa jiru. Kuni immoo maaliif akka ta’e namni hubachuu hin dandeenye ni jira jedhee hin yaadu.
Warri isaan onnachiisanillee aggaammii jaraa kana jalaa bahu hin dandeenyee bar! Osuma arrabsamanuu, abaaramanuu, tuffatamanuu, qeeqamanuu,… callisanii Itoophiyaaf morma isaanii kennaa jiru. Duuti Oromoo isaaniif homaa miti; tokkummaan biyyattii tanaa garuu boqonnaa isaaniif hin kennu. Halkanii guyyaa tokkummaa Itoophiyaatiif dhama’u. Uummata keessaa bahan garuu afaanumaan gowwoomsuu barbaadu malee wanti isaan uummata kanaaf hojjetan ifatti hin mul’atu. Kun hedduu nama gaddisiisa. Oromoorraa dhalanne jedhanii haasa’uun isaaniituu qaanii mitiiree? QBO wajjin walqabatee, dhimma WBO yoo laalle, WBOn akka bosonatti galu kan taasise QBO dha. Humna kana hiikkachiisanii mooraatti galchuun QBOn galii isaa gahe jechuuf moo yookaanis QBOn galii isaa gahuu hin qabu jechuuf ta’ina laata?? Haala keessa jirru gadi fageenyaan yoo xiinxallee laalle, walumaagalatti QBOn galii isaa gahuun hafee siriidhaa gaaga’ama keessa akka jiru hubachuun nama hin rakkisu.
Jijjiirama kana keessatti gaafiin Oromoo deebii argatee jiraa?
Akkuma armaan olitti ibsame, QBOn galii isaa gahuun hafee, gaafiileen ijoo ta’an tokko tokkollee jijjiirama kana keessatti hanga ammaatti deebii argachuu hin dandeenye. Deebiin kennamuufii dadhabeeti moo fedhiitu hin jirre? Erga Oromootu biyya bulchaa jira fi Oromoon aangoo argate jedhamee, maaliif gaafiin tokkoollee deebii dhabe? Aanga’uun uummata tokkoo waanuma akka salphaatti laalamuu dhaa? Aanga’uun uummata bal’aa tokkoo bu’aa maalii argamsiisa? Akka fakkeenya tokkootti kaasuuf, dhimmi Finfinnee gaafiilee uummata Oromoo ciccimoo ta’an keessaa isa tokko dha. Kunis gaafii abbaabiyyummaa ti. Kan nama gaddisiisu garuu, abbaabiyyummaan Finfinnee mirkanaa’uun hafee, siriidhaa Finfinneen gonkumaa kan Oromoo tii miti nuun jiechaa jiruu mitii? Akkan jechuu eenyutu isaan onnachiise? Eenyutu haala isaaniif mijeesse? Warra dhiigaan Oromoo ta’anii garuu sammuudhaan Itoophiyummaadhaan machaa’anii mitii?
Sirni Federaalaa amma jiru kun maal ta’uuf deema?
Sirni Federaalaa Naannoleerratti hunaa’ee, ijaaramee amma jiru kun bu’aalee QBOn fidan keessaa isa tokkoo dha. Kan lubbuun meeqa ittigalaafatame, kan dhiigni ittidhangala’e fi lafeen ilmaan cunqurfamootaa itti caccabee dha. Oromiyaan har’a kaartaarratti mul’attee Addunyaan beeku tun wareegama kana keessatti mirkanoofte. Sirna Federaalaa kana diiguun Oromiyaa balleessuuf jedhamee waan ta’eef, wareegamatu ittikaffalama malee wanuma milkaa’uu miti. Dhimma kana kutaa itti aanu keessatti bal’inaan itti deebi’a.
Hanga walitti deebinutti nagaan turaa.
Qabsoon Bilisummaa Oromoo eessaa ka’ee garamitti deemaa jira?
– MARSAA LAMMAFFAA – Kutaa Lammaffaa –
Berhanu Hundee
Barreeffama marsaa lammaffaa kutaa tokkoffaa keessatti jijjiiramni ni dhufe malee Qabsoon Bilisummaa Oromoo (QBOn) galii isaa akka hin gahin; jijjiirama dhufe kana keessatti gaafiileen Oromoo deebii akka hin argatin fi akkasumas sirni Federaalisimii amma ijaaramee jiru kun maal ta’uuf akka deemu gaafii kaasee, garuu dhimma kana bal’inaa akkan ittideebi’u tuqee dabruun kiyya ni yaadatama. Barreeffama kutaa lammaffaa kana keessatti dhimma Federaalisimii amma jiru fi dhimmoota biroorratti yaada tokko tokko dhiyeessa.
Sirni Federaalisimii Itoophiyaa amma jiru kun diigamuuf deemaa laata?
Sirni Federaalaa Naannolee sabaa fi sab-lammootaarratti hundaa’ee, ijaaramee amma jiru kun, akka humnootni farra-QBO jedhan kennaa Wayyaaneen nu badhaaste osoo hin taane, bu’aalee QBOn fide keessaa isa tokkoo dha; kan lubbuun meeqa ittigalaafatame, kan dhiigni ittidhangala’e fi lafeen ilmaan cunqurfamootaa itti caccabee dha. Oromiyaan har’a kaartaarratti mul’attee Addunyaan beeku tun wareegama kana keessatti mirkanoofte. Humnootni farra-QBO ta’an keessumaayyuu warri sirna durii sana deebisanii uummattootarratti fe’uu barbaadan sirni Federaalaa kun akka diigamu sababni isaan brabaadaniif Oromiyaa kaartaarratti arguun dhukkuba mataa waan isaanitti ta’eefi. Kanaaf karaa danda’amu hundaan injifannoolee QBO balleessuu barbaadan. Walitti bu’insi daangaaleerratti uumamee fi sababa kanaan uummattootni qayee fi qabeenya isaaniirraa buqqa’uun waan akka sirni Federaalaa kun sababa ta’eetti dhiyeessuuf yaaliin isaan hin goone hijn jiru.
Sirni Federaalaa kun diimookraasiin waan keessa hin jirree fi hojiirra oolchuurratti rakkooleen waan jiraniif mudaa horate malee, osoo sirnaan hojiitti hiikamee, rakkoolee biyyattii tanaa hidda baasanii as gahaniif furmaata hundaafuu ta’u dha. Rakkooleen sirnoota Habashaa dhufaa dabran keessa turan rakkoolee cunqursa sabummaa waan turaniif, sirni Federaalaa naannolee sabootaa fi sab-lammattootaa bu’ura godhatee ijaarame kun fala rakkoo biyyattii tanaa ti jechuu dha. Humnotni sirna kana hin jaalanne lakkoofsi isaanii xiqqaa waan hin taaneef, gama tokkoon karaa danda’amu hundaan of ijaaraa fi humna isaanii cimsaa; gama biraatiin immoo tooftaale adda addaatti fayyadmuudhaan olola oofanii uummattoota amansiisuuf wanti isaan hin yaalle hin jiru. Saboota fi sab-lammoota keessaa namoota isaaniif tumsa ta’an salphaatti argachuu waan danda’aniif, kuni hedduu isaan onnachiisa. Duris taanan sirna cunqursaa uummatarratti fe’uu kan danda’an humna isaanii qofaan osoo hin taane, gantuu fi galtuu argatanii; isaanitti waan fayyadamaniif milkaa’uu danda’an.
Sirna Federaalaa kana diiganii, bakkee isaa kan ofiif hawwan buusuuf erga qophii xumuranii turee jira. Itoophiyaan isaan hawwanis maal akka fakkaattu kaartaa qopheeffatanii jiru. Kunis dhoksaadhaan osoo hin taane, waan marsaalee hawwaasummaarratti maxxanfamee argamaa ture fi jiru dha. Adeemsa jara kanaa tuffatanii dhiisuun gaaga’ama waan fiduuf, humnootni sabaa fi sab-lammootaa akkasumas humnootni sirna Federaalisimii deeggaran humna isaanii cimsanii fi caalanii argamuun dirqama ta’a. Akka yaada fi laalcha kiyyaatitti, ejjannoo ODP sirriitti beekuun rakkisaa ta’ulle, jaarmayootni Oromoo sirna Federaalaa kana akka deeggaranin amana. Waan ta’eef, jaarmayootni Oromoo walittibaqanii tokko ta’uun yoo isaan rakkisellee, tumsa waliif ta’anii hojjechudhaan gaaga’ama dhufuuf maluuf ofqophessuun; humna mooraa keenyaa cimsanii argamuun barbaachisaa qofaa osoo hin taane murteessaa dhas.
Humni Jaarmayoota Oromoo yeroo ammaa hangam abdachiisaa dha?
Akkuma beekamu, Kongresii Federaalisti Oromoo (KFO)rraa kan hafan, jarmayootni Oromoo kan akka ABO SG, ABO-Tokkoome, ABO-QC, ADO, AWO fi kan biroo hundi isaaniituu warra duraan ABO tokko turanii dha. Dhugaan hadhooftus liqimsuun dirqama waan ta’eef, jaarmayootni kun kan biyya alaatti walsukkuumaa, walrigaa fi walitti gaarreffataa turan waan ta’aniif, biyyattis galanii gochaa akkanaarraa waan ofqusatan natti hin fakkaatu. Wanti hubatamaa jiru, ABO SGrraa kan hafan hundi isaaniituu erga biyyatti galanii, bobaa ODP jala seenanii waan taa’an fakkaatu. Kan nama dinqu garuu, erga bobaa ODP jala galanii, yookaan isaan wajjin walitti hin baqne, yookaanis immoo walaba ta’anii uummatas ijaaraa of hin cimsine. Waan isaan taa’anii eegaa jiran naaf hin galu. Filmaata dhufuuf ofqopheessaa jiru akka hin jedhamne, haalli yeroo ammaa Oromiyaa keessa jiruu mijataa hin fakkaatu.
Asirratti wanti hubatamuu qabu, ABO SG jedhee kanan asitti dhiyeesse jaarmayoota hafanirraa adda baasuuf malee kun maqaa idilee jaarmayichaa tii miti. SGn Shanee Gumii jechuu waan ta’eef, kun Koree Hojii Raawwachiistuu (KHR) dha malee maqaa jaarmayichaa miti jechuu kooti. ABO SG jaarmayoota hafantu irraa fottoqan malee, ABO hundee ta’ee dha; kan caasaa fi waraana qabuu dha. Amma erga yaaliin WBO mooraatti galchuu calqabamee as haalli jijjiirame malee, WBOn qaama ABO SG ti. Haa ta’u malee, namootni hedduun jaarmayaa kana akka garee xiqqaa tokkootti laaluudhaan “Shanee” jedhanii yeroo yaaman hubatama. ABO SG erga biyyatti deebi’e booda waan moggaatti dhiibamaa jiru fi dhiibbaan wayiis irra jiru fakkaata; sirnaan socha’aa waan jiru hin fakkaatu. WBO mooraatti galchuu wajjin walqabatee adeemsi jirus ABO SGf mijataa hin fakkaatu. Sababaalee adda addaatiin dhiibbaan irratti godhamaa jira. Shirootni adda addaa irratti godhamaa jiru; waajjiraaleen bakka eegaman hundatti hin banamne jedhama; miiseensotni isaas bilisaan socha’uu waan danda’an hin fakkaatu.
KFOs yoo laalle, jaarmayaan uummata Oromoo akkasitti sochoosaa ture sun haala qabbanaa’aa keessa waan jiru fakkaata. Isaanirras dhiibbaatu jira jedheen yaada; sababa malee callisuu hin filatne. Walumaagalatti waan isaan godhaa jirani fi haala akkamii keessa akka jiran beekuun hedduu rakkisaa dha. Akkuma armaan olitti tuqame, jaarmayootni hafanis ODP jala galanii, waa eegaa waan jiran fakkaata malee, sochiin isaaniis hin mul’atu. ODP keessas rakkooleen adda addaa uumamnii, Paartiin kunis keessi isaa gareelee adda addaatti akka qoqqoodame odeeffannoon tokko tokko ni mul’isu. ODP keessa warri jijjiirama amma dhufe kana ceesisuu barbaadani fi warra OPDO durii sanatti deebissuu barbaadan akka jiran ifatti mul’achaa jira jedhamee odeeffama.
Walumaagalatti, haalli jaarmayootni Oromoo yeroo ammaa keessa jiran dhugumatti waan abdii namatti horuu miti. Yoo mooraan keenya hin cimne, gaaga’ama keessa galuun keenya waan hin oolle ta’a. Diinotni keenya garuu haala amma mijateef kanatti fayyadamanii, ofijaaraa fi humna isaanii cimsaa jiru. Uummattoota biyyattii tanaa amansiisuu fi deeggarsa argachuuf waan isaan hin yaalle hin jiru. Miidiyaaleen isaan qaban biyyattii tana keessatti hedduu waan ta’aniif, karaa kanaan dhiibbaa godhaas waan jiran fakkaata. Jaarmayoota keenya jidduutti walshakkii uumanii, karaa kanaan mooraa Oromoo laaffisuuf halkanii guyyaa hojjechaa jiru. Diinota QBO laalchisee, barreeffama itti aanu keessatti bal’inaan ittideebi’a.
Hanga walitti deebinutti nagaan turaa.
Arsii Asallaa Jirtuu? Ilmaan Sikkoof Mandoo jirtuu?
Ilmaan Nadhii Gammadaa Jirtuu?
Ilmaan Leenjisoo diigaa jirtuu?
Ilmaam Waaqoo Guutuu Jirtuu?
Jiraachuu keessan kiphxata boruu argina. Guyyaa boruu B/M/N Oromiyaa haaraan Shimallis Abdiisaa fi Addisu Aragga qixxeessaa gara Asallaa dhufaa jira.
Dachee Minilik Abbootiif Haawwolii teenna itti fixe, Seenaan aanolee kijiba namtichi jedhe dachii san irra ijjachuuf hamilee hin qabu.
Gowwaa arrabsanii mataa qaqqaban jedhan. Jechi Addisuun jedhe kan dhuunfaa isaati jechuun hin danda’amu, akka yaada paartii guutuu hin taane wabiin keenya maali?Addisuun hoggana paartiiti. Kanaaf yoo Jecha Addisuun jedhe dogongora jedhan OPDO ‘n gadi baatee ummata Oromoo Dhiifama gaafatuu qabdi. Addisuu Araggaa Seenaa waan xiqqeesseef Aangoo gadi dhiisee Seeraaf dhihaachuu qaba.
Amma dhimmi ijoon Shimallisis ta’ee Addisuun Waltajjii waliin gaggeessan irratti Addisuun dubbii tana jedhe. Haga ammaa obbo Shimallis homaa hin dubbanne. Kanaaf yaada lamaan jaraa ta’uutu mala.
Biyya Germany keessatti hogganaan Church tokko Seenaan Hitler Sobatu keessa jira jedhee waan dubbateef qofa , hojii irraa ari’amee Hidhamee, dhuma irratti jiraachuu dadhabee biyya kanaa baqatee jira, yeroo dhibbaa ol Dhiifama gaafatus namuu hin dhageenyeen dhimmichi dhimma seenaa xiqqeessuu waan ta’eef.
1) Amma dhaamsi jiru Addisu Arega Kitessa aangoo irraa ari’amee seeraaf dhihaachuu qaba.
2) Obbo Shimallis Abdiisaa Dhaaba OPDO bakka bu’ee Ummata Oromoo Dhiifama gaafatuu qaba.
3) Obbo Shimallis Yeroo gara Arsii Asallaa deemu Siidaa Aanolee daawwachuu qaba.
Ummanni keenna maal gochuu qaba?
1) Addisuun yoo tuffii hagana gahu qabaatee achi kadhufu taate mormiin cimaan kan hawaasa guutuu hirmaachise haa qophaawuu.
2) Shimallis yoo kophaa isaa dhufe gaaffilee keessan hunda Seeraan dhiheessaafii, Yoo Ummata Oromoo kabaje Aanolee daawwatee achi duratti Ummata Oromoo irra deebi’ee Dhiifama haa gaafatu.
3) Hamilee Gadaa Gabra’ab eeguudhaaf Dhiifamaa fi badhaasni haa qophaahuufii.
Kan hafe keessa hin deemnu isinummaan itti guutaa.
Abdi Teyib Wako
Gubbaan sabboonummaa Oromoo fakkaachaa Keeysa dhooyfattanii Haala mijjeeyfachaa
Tortora haasawaa
Tola fakkeessuu
Summii baattanii
Nutti gad facaasuu
Guyyaa jara fakkaachaa
Galgala nu fakkaachuu
Afaan damma dibattanii
Nuun sossobachuu
Gubbaan sabboonummaa
Oromoo fakkaachaa
Keeysa dhooyfattanii
Haala mijjeeyfachaa
Maqaan #addisuu
Kan namuu faarsu
Hojiin tee qabatamaa
Yoomuu ni jibbama
Hin turre erga muudamte
Arra guyyaa lamaa
Seenaa xureessuuf kaate
Takka jachaa dhiifama
Ilma maqaan shimallis
Atiis fira habashaa
Goobanaa nutti faarsuu
Hin fudhannu yaa qushaasha
Garaan keeysan gurraacha
Keeysi hin mullatuu
Jalaa hanga gubbaa
Humtuu namaa galtu
Quuqamaa akka #lammaa
Quuqamtuu akka xayyibaa
Isaan achii kaasuunuu
Garaa keenya nu gubaa
Jara ummanni jaalatu
Kan oromoof dhaabbatu
Firraa fageeysitanii
Oromoo diiguuf kaatanii
Hattuufii gantoota
Amanummaa hin qabdanii
Kan guyyaa tokkotti
Ija ummataa buutani
Meeyraa Muhaammad from harargee
Dr, Abiy Ahmed Oromiyaa diigee Toophiyaa durii deebsuufi
Seenaa Harma muraa
Gocha gara jabeenyaa Minilik ummata Oromoo irratti raawwate OPDOn Habashaan jaallatamuuf seenaa Awwalti!
“Shimallisii fii Addisuun akka Oromiyaa bulchuu hin dendenye mirkeneessan” Jawaar Mohammed
“Riqichi ummata oromoo fi OPDO/ODP waltti Fidu Citeera” Jawaar Mahammad.
Naannoolee Oromiyaa fi Saboota Kibbaa humna Minilikiin Weeraraman (1865-1900).
1) Shawaa 1865
2) Walloo 1867-1876
3) Tuulama 1879-1882
4) Macca 1882-1886
5) Wallagga 1879-1886
6) Biyya Gumaa 1879-1882
7) Biyya Gomaa 1879-1887
Liimaa Inaariyaa 1879-1887
9) Biyya Geeraa 1979-1887
10) Jimmaa 1882
11) Arsii 1882-1886
12) Iluu (Harar 1885-1887
13) Baalee 2890-1891
14) Boorana 1897
15) Guraagee 1875-1889
16) Liibidoo (Maaraqoo 1891
17) Alaabaa 1890
18) Hadiyyaa 1875-1890
19) Kambaataa 1891
20) Jaanjaaroo 1894
21) Booshaa (Gaaroo 1890-1894
22) Kafaa 1879-1897
23) Beenchoo 1897
24) Gurra Fardaa 1897
25) Gimiiraa 1897
26) Biyya kooshaa 1897
27) Gooldiyaa 1897
28) Biyya Zaaraa 1890-1894
29) Kuulloo 1890-1894
30) Koontaa 1890-1894
31) Walaayitaa 1890-1894
32) Kuushaa 1894
33) Biyya Boroddaa 1894
34) Goofaaa 1894-1895
35) Baakoo (Galab 1898
36) Maajii 1898
37) Gaamoo 1894-1895
38) Koonsoo 1897
39) Sidaamaa, Geede’oo 1890-1891
40) Ogaadeen 1890-1897
41) Iissaa 1896
42) Affaar 1896
43) Gumuz 1898
44) Beeneshaangul 1897
45) Nuweer, Anyuwaak 1897
46) Majangar 1897
Ummanni Oromoo erga alagaan qabatame booda maaltu isa mudate? Haala bara dhibbaafi shantamaa (150) ol calaa oromiyaa keessa ture itti yaadaa?
Ibsa Ijjannoo Waldaa Sikkoo Mandoo Haala Yeroo Irratti.
Obboo Lammaa Magarsaa maalif Angoorraa kaafaman?
Dubbiin aangoo prezidaantummaa BMNO irraa kaafamuu #Obbo_Lammaa_Magarsaa wantootota dhokfamanii hambifaman hedduu akka qaban wantoota ta’aa oolan irraa arguun nama
hindhibu. Sababni paartii fi mootummaan akkasumas miidiyaaleem
mootummaa “hooggansa mootummaa federaalaa jabeessuuf” kun ta’e jedhan
dhugaa miti.
1ffaa. MM Abiy Ahimedii fi miidiyaaleen mootummaa
sababa Obbo Lammaan kaafamaniif bareechanii akka waan ‘positive’
ta’eetti agrsiisuuf hedduu dhama’aa oolani. Kanaaf ‘maaliif akkas
dhiphachuun barbaachise’ gaaffii jedhu gaafachuun akkuma. Malli
badhaasaan aangawaa geggeessuu MM Abiy mala nagaan nama ari’achuu akka
ta’e Saamooraa irraa kaafnee argaa waan dhufneef kaafamuun Obbo Lammaa,
kan #Aadde_Xayiibaa_Hasanis
ariisaa akka ta’e hubachuun odeeffannoo dabalataa hinbarbaadu. Ariisaa
gaafan jedhu akka aangawaan tokko isa tokko xalayaan ari’uuti jechuukoo
miti, adeemsichi ifaadha. Lafa jalaan aangawootaa fi kaadiroota
dhimmichi kallattiidhaan ilaallatu erga amansiisanii booda akkuma aadaa
ADWUI ‘dirqama paartiin sitti kennedha’ jechuun kan raawwatamudha.
2ffaa. Dhimmi aangoo gadhiisuu #Obbo_Lammaa_Magarsaa fi #Aadde_Xayiibaa_Hasan ariisaa MM Abiyyiin hojiikoo jedhamee qindeeffame ta’uuf agarsiiftuu inni guddaan mala ittiin Obbo Lammaan bakka buufamee fi nama bakka isaa kaa’amedha. Obbo Shiimallis Abdiisaa miseensa Caffee Oromiyaa miti, kanaaf akkuma D/Tsiyooniif Tigraayitti taasifame, Takkeleef immoo BMFF irratti taasifame, dirqama inni ta’uun waan irra jiruuf kan raawatame ta’uu isaati. Gaaffiin gaafatamuu qabu namoonni muuxannoo jabaa, bilchinaa fi qophii ga’aa qaban kan akka #Obbo_Umar_Huseen osoo jiranii MM Abiy maaliif cichee Shiimallisiin barbaade isa jedhudha. Karoorri Abiy Ahimed kara Waajjira Prezidaantii BMNO hojjechuu fi agarsiisuu barbaadu waanbiraa ta’ee, Shiimmallisiin maaliif akka inni barbaade ifa galaadha; nama akka inni jedhutti gugguufee ergamuuf waan ta’eefi. Kanaan alatti kan Shiimallis ittiin namoota akka #Obbo_Umar_Huseen ittiin caalu tokkittiin hinjiru;
3ffaa. Miidiyaaleen hedduun adeemsa muudamaa har’a Caffeen kenne hordofuu barbaadanii akka dhowwaman himataa jiru;
4ffaa. Aangoo irraa kaafamuun #Obbo_Lammaa_Magarsaa akkuma MM Abiy Ahimed addabaabayiitti “prezidaantonni naannolee martinuu nikaafamu,” jedhee dubbate sanatti karooraan yeroon itti fudhatamee, qindeeffamee kan hojjetame malee akka MM fi miidiyaaleen biyyattii sobaa oolan “hooggansa mootummaa federaalaa jabeessuuf” miti. Silaa utuu akkas ta’e #Obbo_Gadduu_Aandaargaachoo erga aangoo irraa kaafamee hamma kana hoji malee hintaa’u ture. Utuu mootummaa federaalaa jabeessuuf ta’ee Obbo Lammaa gaafuma MM Abiy kaabinee dhaabbatu sana garas fudhachuutu dnada’ama ture.
5.ffaa #Obbo_Lammaa_Magarsaa matumti isaa wayita Caffee irratti dubbates ta’e bakka geggeessaatti homtuu gammachuun irraa hinmul’atu, fuulli isaa gadda malee gammachuu hin agarsiisu.
Walumaagalatti MM Abiy #Obbo_Lammaa_Magarsaa malaan siyaasa biyyattii keessaa ari’atee jira; ariisaa ifa galaadha, kanaachi baajata RIBf gaafatee yunifoormii fi meeshaa bituu malee dhimmoota siyaasa biyyattii irratt anis yaadan qaba wanti jedhamu hinjiru. Maali jarri hiriyootawoo akkamitti ta’a jettanii akka of hingowwoomsine nanabdadha.
Gaaffii inni hunda caalaa guddaan garuu MM Abiy maaliif yeroo rakkisaa kanatti #Obbo_Lammaa_Magarsaa fi #Aadde_Xayiibaa_Hasan ari’ate, ykn akka namoonni tokko tokko ibsanitti Abiy maaliif Lammaa dugda keessa waraane? Akkakootti deebiinsaa eenyummaa #Obbo_Lammaa_Magarsaa fi #Aadde_Xayiibaa_Hasan akkasumas Oromiyaa keessatti fakkii maalii akka isaan ta’anii fi karoora MM Abiy Oromiyaa irratti qabu keessa jira. ‘Muudamni’ #Obbo_Lammaa_Magarsaaf RIB irratti kenname waan guddaa waan ta’eefi akka isin naan hinjenne nan abdadha, hojiin inni itti ramadame hojii isa hingitnee fi hojii gadi aanaadha. Maali yoo jettan deemaa labsii aangoo Ministirri Ministeera RIB maal fa’i isa jedhu dubbisaa. Yaadakoo isa kana maxxansa itti aanu keessattan ibsadha.
~by Etana Habte.
Arsii; Addisuun Dachee Oromiyaa keessa imaluuf hamilee hin qabu!
DUULLI MINILIK UMMATA OROMOOTTI BAHE KAN GITAA MOO WEERARAA TI?
Ebla 26, 2019
Abbaa Urjii tiin:
Gaaffiin armaa olii baroota walakkaa jahaatamootaa Oromoota (sab-boonotaa fii qabsaawoota) fii, hortee nafxanyootaa (Amaara) jiddutti, biyyaa fii alattiis, atakaroo cimtuu turte. Maayyiirratti, Oromoota marsaalee qu’annaa fii dhaabota maqaa Xoophiyaa tiin dhaabbatan keeysaa, takkaa-lamaan yaaftee, bara 1976 keeysa, biyyatti Adda Bilisummaa Oromoo, Awrooppatti Tokkummaa Barattoota Oromoo Awrooppaa, Ameerikaa Kaabaatti Tokkummaa Oromoota Ameerikaa Bitaa dhaabbachiifte. Tarkaanfiin gaafas Oromoota jibiriin dammaqiinsa murannoo cimtuun dabaalamteen fudhatamte, suuta-suuta onnee xiqqaa fii guddaa sabaa fudhattee, wareegama qaaliin diinoota isii kan keeysaa fii alaa injifattee, arra, Oromiyaa hortee, hamma hafee fiif hiixachaa jirti.
Oromoon kophaa jaaramee qabsaawuu wanni fide jibba Amaara ykn saba biraa waliin jiraachuu tii miti. Jaalala kophaa jiraachuu tiis miti. Tan bilisummaa irreen dhabe deeffachuu ti. Tan gabrummaa jalaa bahee, bilisa tahee, abbaa biyyummaa isaa mirkaneefatee, Oromiyaa bilisa taate keeysatti walabummaan jiraachuu ti.
Hawaasni tokko kan humna irra qabuun weeraramee diina jalatti caphuun Oromoon hin jalqabamne. Roomaan Ingiliz weeraree, cabsee, kan dura dhaabbatu daamacee, amata dhibba afur gabrummaa isaa jalatti bulche. Minilikiis akkuma sanitti, ummata Oromoo kan heera Gadaa tiin wal bulchaa ture, duula baroota hedduu walitti dhaabbateen lubbuu toora 5,000,000-i gatee, cabsee, bulchiinsa isaa jala naqe. San boodaas, nafxanyoota keeysa qubachiisee, irratti muudee, warra itti fincilan hila malee adabuuf tuutaan hallayyatti haree, reeyfa karaa gubbatti rarraasee, dhiira harka ciree, dhalaa harma muree irratti if muude. Akkasiin, lammii,
“Walde-Gabreen Amaaraa kan mataa bututtuu
Amaaraan gooftaa janna sakaraata lubbuu
Abookaroo qubatee, Goondar miraaza saa tii
Nu caph’nee kufnee, ol-qabaan gama saa tii” jachisiise.
Duuba, namicha yakka armaa olii tii fii kanneen himanaaf coraa nama sookanneeysan Oromoorratti hojjate, dura taa’aan ODP/OPDO akka muudameen faarsutti seene. Gaafana, Oromoon dhagayee akka hin dhagayiniitti callise. Dhiifamaa waliin, “gaafa Sheekhni dhuufu darasaan ni albaati” ja’ama. Akkasiin, faaruun muudamarraa kaate itti fuftee, dheengadda, Ambotti, Aanolee lagachiise. Ergamaa Minilik, Goobanaa, faarsise. Sanirratti, laalcha seenaa tan hortee nafxanootaa waliin wal simachiisuuf, qabsoo diddaa weeraraa godhamte tan gitaa jachisiise.
Hortee nafxanyootaa tii fii Amaarri kaaniis seenaa weerarama Oromoo haaluun sababa irraa maddu qaba. Isaan keeysaa angafni, seenaa biyyattii tan isaan baroota kumaan himatanii fii ittiin boonan waan duraa sheekkeeysuu fi. Kan lamadaa, hegeree biyyattii tii fii tan isaanii waan duraa dukkaneeysuu fi. Inni sadaffaa, gumaa Oromoon gaafachuuf jiraattu jalaa if dahuu fi.
Duuba isaan kanaaf haa godhanii, ODP/OPDO-n hoo maalif hafarsitiif yo ja’ame, deebisaan, goolabbiitti, tuffii ummata Oromoo tiif qabani. Tuunni baroota 28-tiif Tigreef sujuudaa bahan, garaaf jecha lammii gataa, araraasaa turan, eega dhiiga qeeyroo tiin gimgamaan adda bahanii aangoo dhugaa helan, if irraanfatanii, odoo dhiiyni diinaa waliin dhagalaasaa bahan hin qoorin, malaaykummaa horanii, Rabbiin “Aboo!” jachaa jiran. Kan kana fide, hawaasni Oromoo kan xiiqii hin beeyne, kan dhiifamaaf arifatu, miidhaa irraan gayan liqimsee, akka ilmi irraa bade deebi’eefitti, qoma isaa waan benee fi.
Jarri gadaa isaanii fixatan, aangoo yaroo gabaabduu keessatti a’oo seente mi’eeyfatanii, amaanaa ummanni “isinitti kennine” ja’uun qoosatti fudhatanii, baroota hedduu irra turuuf karoorfachaa jiru. Tarsiimoo kanaa tii fiis, Habashaa aadaa qubaan wal-bulchuu hin beeyne, tan dimokraasii fii feedraalizimiin dhugaa faallaa fedhii isaanii tahuu hubatan waliin surgisa shiraa hidhatanii, afaaniin Sheekh Husseen jechaa lukaan gama Gabreelii deemaa jiru. Akkuma lakkooysa ummataa kan yaroon isaa yaayyu tare dabarsanitti, xiqqo booda, filmaata afaaniin dhawwaaqaniis “irraanfadhaa” jachuun isaanii boru.
Qeeyroo itti hin callisin!
Oromiyaan Haa Bilisoomtu!
Qabsoon Bilisummaa Oromoo eessaa ka’ee garamitti deemaa jira?
– MARSAA LAMMAFFAA – Kutaa Sadaffaa –
Berhanu Hundee
Barreeffama kutaa lammaffaa keessatti sirni Federaalisimii Itoophiyaa amma jiru kun gaaga’ama keessa akka jiru fi humnootni sirna kana jibbanis ofijaaraa fi humna isaanii cimsaa akka jiran; akkasumas humni jaarmayoota Oromoo hangam abdachiisaa akka ta’e wantootni tokko tokko gabaabinaan dhiyaatanii jiru. Barreeffama kutaa sadaffaa kana keessatti shiroota humnootni farra-QBO hojjechaa jirani fi waan mooraa Oromoo keessatti mul’achaa jiran laalchisee hubannoo kiyya dhiyeessa.
Tooftaalee humnootni farra-QBO ittifayyadamaa jirani fi gargaarsa mooraa Oromootii argatan
Mooraa Oromoo laaffisuuf akkasumas injifannoolee QBOn hanga har’aatti galmeesse dhabamsiisuuf, diinotni QBO tooftaalee fi tarsiimoolee adda addaatti fayyadamaa akka jiran waanuma ifatti mul’achaa jiruu dha. Humnootni kun karaalee gara garaatiin duula cimaa gaggeessaa jiru. Karaalee kana keessaa inni tokko miidiyaa dha. Baay’ina miidiyaalee isaan qaban qofaa osoo hin taane, akkamiti murannoo fi kutannoodhaan hojjechaa akka jiran hubachuun nama hin rakkisu. Karaa miidiyaatiin olola cimaa godhuudhaan Oromoorratti addatti immoo QBOrratti maqa-xureessa hojjechaa jiru. Tuffii uummata Oromootiif qaban bira dabranii, ifaa ifatti Oromoo arrabsaa fi abaaraa jiru. Uummattootni biroo Oromoorraa shakkii akka qabaatani fi deeggarsa argachuuf yaaliin isaan hin goone hin jiru. Kanaaf miidiyaalee isaanii akka meeshaa waraanaatti fayyadamaa jiru. Kan nama gaddisiisu garuu Oromoo keessaa warri humnoota farra-QBO kana deeggaran jiraachuu dha.
Tooftaan biroo kan isaan ittifayyadamanii al-kallattiidhaan mooraa keenya laaffisuu barbaadan maqaa OROMARA jedhuun deemuu dha. Asirratti wanti ani cimsee dubbistoota hubachiisuu barbaadu, uummattoota Oromoo fi Amaaraa jidduu hariiroo gaariin jirachuu hin qabu jechuu akka hin taanee dha. Hariiroon uummattoota kana lamaanii murteessaa waan ta’eef deeggaramuu qaba. Uummattootni kun lamaan walkeessas ta’ee akka ollootaatti nagaana waliin jiraachuun murteessaa dha. Haa ta’u malee, tokkummaa sababa godhatanii, garuu kaayyoo dhokataa qabatanii maqaa OROMARAtiin deemuun QBO ni gaaga’a malee bu’aa waan qabu natti hin fakkaatu. Adeemsa akkanaa kana keessatti tokko kan biraa gammachiisuuf jedhee waan dhugaa fi seenaa faallessu hojjechuun waan maluuf, bu’aa argamu caalaa rakkoolee isa kana wajjin uumamantu guddachaa fi babal’achaa deemu. Tokko kan biraa gammachiisuuf yoon jedhu, kun harki caalaan gama Oromootiin mul’ata. Oromoon Amaara gammachiisuuf wanti hin yaalle hin jiru. Gama Amaaraatiin garuu wanti akkanaa hin mul’atu yoon jedhe dhara hin ta’u.
Wanta ani jechaa jiru kana akka fakkeenyaatti kaasuuf, waan dhiyoo kana Ambotti ta’e yaadachuun gahaa dha. Jara kana gammachiisuuf jecha, hubatees ta’ee osoo hijn hubatin; beekees ta’ee osoo hin beekin; ittiyaadees ta’ee akka tasaa waan Hogganaan ODP Obboo Addisuu Araggaa dubbate dhugumatti waan seenaa Oromoo faallessu fi QBO xureessuu dha. QBOn maaliif akka eegale fi deemaas akka jiru waanuma diinni fi firris hubatuu dha. Harka muraa fi harma muraan Oromoorratti hojjetame waan seenaan ragaa bahuu dha malee asoosamaa miti. Warri gochaa kana ija isaaniitiin arganillee har’a waan kana dubbachaa jiru. Haa ta’u malee, wanti akka seenaatti barreeffame hin jiru; kanaafuu wanti kun asoosama malee dhugaa miti jedhanii dubbachuun, keessumaayuu Oromoo keessaa wanti akkanaa dubbatamuun baay’ee qaanii dha. Kan diinota keenya onnachiisullee isa kana dha. Madaa ofii abbaatu beeka malee ormi namaaf hin dhukkubsatu.
Fakkeenyi ani armaan olitti kaase kun handhuura qabsoo Oromoo kan taate Ambotti dubbatamuun caalaatti nama gaddisiisa; nama aarsas. Ambo wiirtuu QBO waan taateef, shirri diinaa fi faallaan QBO achitti mul’achuu hin qaban turan. Saboota fi Sab-lammoota akkasumsa uummattoota nagaa barbaadanii fi eenyummaa Oromoo kabajan keessummeessuun Aadaa Oromoo waan ta’eef, kun deeggaramuu qaba. Haa ta’u malee, lafee fi dhiiga ilmaan Oromoorra dhaabbatanii; seenaa uummata keenyaa busheessuun; akka dhugaa hin taanetti dhiyeessuun Oromoof qaanii guddaa yoo ta’u diinota QBOtiif garuu hamilee cimaa kenna. Qotiyyoo abbaan gaafa cabse ormi ija jaamsa jedhamaa mitii ree? Waayee kana kaasuun koo ololaaf osoo hin taane, dhimmi keenyaa hangam akka tuffatame fi orma gammachiisuuf jecha waan ofii dagachuu ykn dhoksuu yaaluun fafa akka ta’e hubachiisuufi.
Adeemsi ODP, QBO gargaaraa jira moo faallaatu hojjetamaa jira?
Akkuman kanaan dura barreeffamoota adda addaa keessatti yaada fi laalcha koo ibsaa ture, OPDO duraanii fi ODP ammaa keessa Sabboontotni Oromoof quuqaman jiraatanillee, jaarmayaan kun akka dhaabaatti ammallee kaayyoodhuma ittiin ijaarme sana qabatee hojjechaa waan jiru fakkaata. Dhaabni kun olaanummaa Wayyaanotaa jalatti, Oromiyaa keessatti isaan bakka bu’ee hojjechaa akka ture waan hirraanfatamuu miti. Har’as taanan dhaabni kun maqaa jijjiirrate malee kaayyoo fi adeemsi isaa waan jijjiirame hin fakkaatu. Adeemsi isaanii yeroo hunda orma gammachiisuuf malee, dhugumatti uummata Oromoo bakka bu’anii, dhimma saba kanaatiif dursa kennanii, hojjechaa akka hin jirre ragaalee hedduutu jiru. Kuni immoo dhugaa jiru Obboloota keenyatti himuuf malee olola miti; waanuma lafarratti mul’achaas jiruu dha. Dhimma kana bal’inaan itti deebi’a.
Hanga walitti deebinutti nagaan turaa.
Kitaaba Raammisoo sagaleen..
Warra RAAMMISOO dubbisuuf dharraataniif hamma kitaabichaan walitti baatanuu, waraabbii sagalee kutaa 1-rraa hamma 7-aa, heera malee sa’aa lamaa, gabaa! Ittiin booharaa. Warri maxxansaa lamadaa qabdan sagalee faana dubbisuu dandeeysu. Galanni sagalee, ammaaf, kan Bokkuu Lammii ti.